Styl Marka Żuławskiego jest łatwy do rozpoznania. Charakteryzuje go bliska założeniom malarstwa ściennego powściągliwość, zwięzłość i oszczędność kompozycji, która w parze z wyszukaną kolorystyką daje formę malarskiej wizji. Jej treść jest przeniknięta humanizmem. To najczęściej ludzka postać - pomnikowy, olimpijski, monumentalny image of man, wizerunek kondycji człowieka. Całość jest niebanalną, na wskroś indywidualną koncepcją twórczą, która zdaje się przemawiać do widza językiem filozoficznych rozpraw.

Dla Marka Żuławskiego postać człowieka jest tematem pierwszoplanowym. Przede wszystkim dlatego, że artysta znajduje go wzniosłym i szlachetnym samym w sobie. Postacie z jego obrazów łączy pokrewieństwo formy, uniwersalizm problematyki, wreszcie swoista, ascetyczna atmosfera, która stwarza możliwość różnorakiej interpretacji. Żuławski tworzy zręby współczesnej mitologii - na jego płótnach rozgrywają się sceny niczym z klasycznych tragedii. Staje się filozofem dziejów.

Gdyby przyszło mówić o tych obrazach, jak o metafizycznych, religijnych czy etycznych debatach, nie sposób byłoby uniknąć wrażenia, że są to prace niedokończone, czy raczej: niekompletne, przyczynkowe. Jednakże w epickim świecie malarskim Marka Żuławskiego te słowa mają odmienne znaczenie niż to, które się im powszechnie przypisuje. Żuławski należy do twórców, których wysiłek skupia się na formułowaniu i komplikowaniu problemu, a nie na jego rozwiązaniu. Wszystkie jego dzieła ponawiają w gruncie rzeczy w przeróżnych odmianach to samo pytanie, rozwijają raz obraną koncepcję, ich fabuła nie posuwa się naprzód, lecz krąży w miejscu i stale powraca do punktu wyjścia - ich treścią są bowiem nie kończące się rozważania nad tym, jak osiągnąć cel dla człowieka nieosiągalny.

Patrząc z tej perspektywy na malarstwo Marka Żuławskiego widz zmuszony jest do napięcia uwagi, potrzebne jest nie tyle "czytanie", ile "odczytywanie", odgadnięcie szyfru przenośni. Obrazy artysty, pozbawiane stopniowo, z biegiem czasu elementów epickiej narracji, tworzą świat pełen metaforyki o symbolicznych kształtach - można dostrzec przemiany stylu, który początkowo ma jeszcze charakter narracji, a w późniejszym okresie przeradza się w swoisty dyskurs, zbliżony niemal do monologu. Żuławski stale powraca do punktu wyjścia.

O obrazach Marka Żuławskiego nie trzeba jednakże mówić jak o filozoficznych rozprawach. Płótna artysty nie są przecież traktatami na temat problemów natury metafizycznej, religijnej czy etycznej, lecz dziełami malarskiej roboty. Kto, zwyczajnie, lubi malarstwo (będąc po prostu gotowym przyjąć to, co daje malarz - bez wielkich pytań, bez oczekiwania intelektualnych czy moralnych rezultatów), temu płótna Żuławskiego dostarczą swym językiem każdej odpowiedzi, jakiej tylko zażąda. I to jest wielką siłą tego artysty.

Jarosław Koźmiński (Londyn)

W marcu 2004 roku Maryla Żuławska podarowała Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika w Toruniu - z przeznaczeniem dla Archiwum Emigracji i przyszłego Muzeum Uniwersyteckiego - osiem kolejnych obrazów olejnych Marka Żuławskiego.

Strona główna