Urodzony 4 sierpnia 1904 roku w Małoszycach pod Opatowem. Syn Jana Onufrego Gombrowicza, ziemianina i przemysłowca oraz Antoniny z Kotkowskich. Od 1911 roku mieszkał w Warszawie, gdzie po zdaniu matury, w latach 1922-1927 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu magisterium wyjechał do Paryża z zamiarem kontynuowania studiów w Institut des Hautes Études Internationales. Wrócił do Polski latem 1928 roku i rozpoczął pracę jako aplikant sądowy. W początku lat 30. porzucił zajęcie w sądownictwie i rozpoczął twórczość literacką, pisząc opowiadania zebrane w tomie Pamiętnik z okresu dojrzewania, wydanym w 1933 roku. W tym samym roku zadebiutował w prasie, w "Kurierze Porannym", z którym współpracował do 1938 roku, pisząc recenzje i artykuły literackie. Używał pseudonimów: G.K., Z. Niewieski, Zdzisław Niewieski oraz po opuszczeniu Polski: Jorge Alejandro, Mariano Lenogiry, Brone (wspólnie z R. Martin). W 1936 roku rozpoczął współpracę ze "Skamandrem" Mieczysława Grydzewskiego, w którym opublikował m.in. Iwonę księżniczkę Burgunda (nry 93-95/1938). W roku 1938 ukazała się w wydawnictwie Rój najważniejsza książka Gombrowicza: Ferdydurke, wznawiana po wojnie wielokrotnie w kraju i na emigracji, tłumaczona na wiele języków. Jeszcze przed wojną napisał powieść w odcinkach pt. Opętani, drukowaną do początków września w prasie w Warszawie i Kielcach. W sierpniu 1939 roku, zaproszony przez towarzystwo żeglugowe Gdynia-American Lines, popłynął do Argentyny, gdzie zastał go wybuch wojny. Po nieudanej próbie zaciągnięcia się do wojska postanowił pozostać w Argentynie. Do 1941 roku otrzymywał zasiłek od poselstwa polskiego; publikował w prasie argentyńskiej i, po nawiązaniu współpracy z młodymi pisarzami argentyńskimi, wspólnie z nimi tłumaczył swoje utwory na hiszpański. W latach 1943-1944 pracował w archiwum czasopisma "Jezuitor Solidaridad". W 1947 roku podjął pracę w Banco Polaco w Buenos Aires. W tym samym roku zredagował i wydał w Argentynie jednodniówkę Aurora i nawiązał współpracę z "Nowinami Literackimi" redagowanymi w Warszawie przez Jarosława Iwaszkiewicza, gdzie opublikował m.in. List do Ferdydurkistów. Po likwidacji "Nowin" i nieudanej próbie nawiązania współpracy z londyńskimi "Wiadomościami" Gombrowicz związał się w 1951 roku z Instytutem Literackim w Paryżu, który stał się wydawcą wszystkich jego powojennych utworów literackich. Publikował na łamach miesięcznika "Kultura", m.in. fragmenty z Dziennika. W 1955 roku zrezygnował z pracy w banku i utrzymywał się ze stypendium Radia Wolna Europa, Funduszu A. Koestlera i prywatnych wykładów z filozofii, a w późniejszym okresie z wydań, tłumaczeń i wystawień jego utworów na świecie. Pomimo pobytu na emigracji nie poparł decyzji Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie o niepublikowaniu w Polsce. W roku 1957 ukazały się w kraju: reedycja Ferdydurke oraz Trans-Atlantyk, Ślub i wybór nowel p.t. Bakakaj. W 1963 roku otrzymał nagrodę "Wiadomości" za Dziennik 1957-1961. W tym samym roku, po otrzymaniu stypendium Fundacji Forda na roczny pobyt w Berlinie Zachodnim, opuścił Argentynę. W październiku 1964 roku osiadł na stałe w Vence niedaleko Nicei na płd. Francji. W 1966 roku przyznano mu nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego. Wszystkie jego książki były wielokrotnie tłumaczone i wydawane w ponad dwudziestu krajach. Na kilka miesięcy przed śmiercią zawarł związek małżeński z kanadyjską romanistką Ritą Labrosse, która stała się od 1964 roku jego towarzyszką życia. Zmarł 24 lipca 1969 roku w Vence, tam został pochowany. Po śmierci Gombrowicza ukazał się specjalny zeszyt czasopisma "L'Herne" poświęcony jego twórczości.

Witold Gombrowicz i Rita Labrosse (późniejsza żona Gombrowicza), maj 1966

Twórczość (pierwsze wydania):
Pamiętnik z okresu dojrzewania. Warszawa: Rój 1933
Ferdydurke. Warszawa: Rój 1937
Trans-Atlantyk. Ślub. Paryż: Instytut Literacki 1953
Dziennik 1953-1956. Paryż: Instytut Literacki 1957
Iwona księżniczka Burgunda. Warszawa: PIW 1958
Dziennik 1957-1961. Paryż: Instytut Literacki 1962
Dziennik 1961-1966. Operetka. Paryż: Instytut Literacki 1966
Bakakaj. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957
Pornografia. Paryż: Instytut Literacki 1960
Kosmos. Paryż: Instytut Literacki 1965
Rozmowy z Gombrowiczem. Paryż: Instytut Literacki 1969
Wspomnienia polskie. Wędrówki po Argentynie. Paryż: Instytut Literacki 1977
Dzieła zebrane. T. 1-11. Paryż: Instytut Literacki 1969-1977
Dzieła. T.1-10. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1986-1992
Korespondencje:
Witold Gombrowicz, Jean Dubuffet: Corespondencia. Barcelona 1972
Listy do Adama Mauersberga. Łódź 1988
J. Giedroyc, W. Gombrowicz: Listy 1950-1969. Warszawa 1993
Korespondencja Witolda Gombrowicza T. 1-2. Kraków 1996-1997
Podstawowe opracowania:
[Alicja Szałagan] A. Sz., Gombrowicz Witold, [in:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 3: G-J. Warszawa 1994 s. 84-93 - tam pełna bibliografia
Tadeusz Kępiński, Witold Gombrowicz i świat jego młodości. Kraków 1974;
Rita Gombrowicz, Gombrowicz w Argentynie. Świadectwa i dokumenty 1939-1963. Wrocław 1991;
Rita Gombrowicz, Gombrowicz w Europie. Świadectwa i dokumenty 1963-1969. Kraków 1993.
Jan Błoński, Forma śmiech i rzeczy ostateczne. Kraków 1994

Mirosław A. Supruniuk

Rozdział książki: Twarze emigracji. Wierzyński, Hłasko, Gombrowicz, Stempowski, Grydzewski. Toruń 1999.

Strona główna