Urodził się w 1946 r. w Krakowie, do którego po wojnie przeprowadziła się rodzina Bilanów – zasymilowanych Żydów, uciekających z Kresów Wschodnich. Ostatecznie, rodzina osiadła na ziemiach odzyskanych, w Kłodzku. Tam Bilan spędził lata dzieciństwa. Mając zaledwie 4 lata stracił kontakt z matką, której psychika obciążona tragicznymi skutkami Szoah nie udźwignęła codziennego życia. Miejsce matki zamkniętej w szpitalu psychiatrycznym, zajęła opiekunka, która stała się jego macochą, i ojciec, który prowadził świetnie prosperujący zakład tapicerski, a w konsekwencji, dzięki dobrym zarobkom, także hulaszczy tryb życia.

Bilan wychowywał się sam, co w konsekwencji oznaczało, coraz rzadszą obecność w szkole, zastępowanej zabawą i niemal codzienne wypady do kina. Uciekał z domu, podróżował samotnie – pieszo, czasem pociągiem „na gapę, poznawał świat, ludzi, doświadczał, głodował. Gdy ojciec przyszłego artysty trafił na stałe do szpitala z powodu ciężkiego ataku gruźlicy (na którą w konsekwencji zmarł), 14-letni Bilan znalazł się w domu dziecka. Tam zmuszony do edukacji odkrył w sobie talent malarski. Jako nastolatek podjął naukę w szkole zawodowej w Szczytnie, ucząc się obróbki szkła oraz kryształów. Tu poznał swego Mistrza Zbigniewa Horbowego, artysty – rzeźbiarza, który uczył go rysunku i zachęcał do studiów plastycznych (w tamtym czasie bezskutecznie). Po otrzymaniu dyplomu szlifierza, Bilan został zatrudniony w hucie szkła. Zamieszkał w Domu Młodego Robotnika, gdzie ponownie musiał wykazać się siłą charakteru; odstawał od pijackiego towarzystwa robotników, nie pijąc, nie paląc i nie biorąc udziału w wulgarnych libacjach.

Dużo rysował, choć myślał o studiowaniem ekonomii. W połowie lat 1960. poczuł rosnącą atmosferę antysemityzmu i coraz częściej doświadczył upokorzeń i prześladowań ze względu na swoje żydowskie korzenie. Mając 22 lata podjął decyzję o emigracji, i zmuszony został przyjąć paszport wyjazdowy i zgodzić się na utratę obywatelstwa. W 1969 r. z ówczesną dziewczyną wyjechali do Wiednia, a stamtąd do Izraela, gdzie mieli szansę na pomoc państwa. Nie znał języka, ale był młody i gotów uczyć się. W Izraelu otrzymał mieszkanie i rozpoczął studia z grafiki użytkowej na Bezalel Academy of Arts and Design w Jerozolimie. Zmobilizowany do wojska wziął udział w „wojnie Jom Kippur” (1974 r.), o jako żołnierz otrzymał propozycję stypendium w Berlinie lub w Paryżu. Wybrał Paryż, w którym rozpoczął studia na politechnice, by polepszyć sytuację materialną. Równolegle pracował jako rysownik przy filmach animowanych, a także jako projektant w przemyśle szklarskim. W 1976 stworzył ilustracje do książki pt. Wielbłąd krótkowidz, oraz do cyklu wierszy Andre Coryelle’a, projektował też okładki.

Sztuka nie dawała szansy na godziwe życie emigranta w Paryżu, a jednak zdecydował by pozostać we Francji na zawsze. By utrzymywać się, otworzył firmę remontowo-budowlaną, pracując także jako technik przy budowie laboratoriów elektrotechnicznych. Malował bez przerwy, chociaż prace z lat 1970 są rzadkie. Kiedy przeszedł na emeryturę, zajął się wyłącznie sztuką.

Po raz pierwszy przyjechał do Polski w 1986 r., trzy lata później zaczął pisać autobiografię pt. Ejruw, wydaną w Warszawie w 1995 roku, ponownie wydaną w roku 2022. W 2022 roku ukazał się w Toruniu wybór jego wierszy pt. Blue Palace i inne wiersze, ozdobiony grafikami. Bilan jest laureatem wielu prestiżowych nagród – w 1971 r. otrzymał nagrodę Amerykańsko-Izraelskiej Fundacji Kulturalnej; w 1976 r. zdobył I nagrodę za twórczość graficzną w Orly we Francji; 1976 r. paryska galeria Du Haut-Pave przyznała mu nagrodę honorową; w 1988 r. otrzymał pierwszą nagrodę za drzeworyty na konkursie w Elancourt we Francji; w 1991 r. uzyskał pierwszą nagrodę za twórczość graficzną od Miasta Łodzi. Działa Ryszarda Bilana wystawiane były na ponad 50 wystawach, w tym przeszło 30 indywidualnych i 20 zbiorowych m.in. we Francji, Izraelu, Polsce, Szwajcarii i USA.

INWENTARZ ARCHIWUM RYSZARDA BILANA
SPIS PRAC RYSZARDA BILANA

Inwentarz opracowany w ramach grantu pn. Źródła do historii sztuki polskiej na świecie – inwentarze (realizowany w latach 2020–2023, umowa nr SONB/SP/465096/2020) dofinansowany został z programu Ministra Edukacji i Nauki „Społeczna Odpowiedzialność Nauki” w kwocie 222 800,00 zł.

Strona główna